Gazete Yazıları

Sosyal medya, nefes alınan sanal bir atmosfer gibi. Her geçen gün yeni bir etkisi ile karşımızda. Türkiye kullanımda ilk sıralarda yer alırken risklere dair çalışmalar oldukça geride.

Dünyadaki değişim hızı, geçmiş zamanlarda görülen türden değil. Bu değişimin insan üzerindeki etkileri ileri düzeyde. Geçen yüzyıl yükselişe geçen makine ve elektrik ikilisi insanın sırtındaki binlerce yıllık yükü almıştı. Sandalyeyi elinizle yontmuyor, çamaşırı elinizle yıkamıyordunuz. Makineler uysal yardımcılar olarak el altındaydı. Teknoloji kasları rahatlatırken kimse bu konforun sınır tanımayan bir tutkuya dönüşeceğini tahmin edemezdi.

Kalbimize her gün bir şeyler giriyor. Duygular ve ilgilerle dolduruyoruz. Sevgi, merhamet, öfke veya kin. Sevgi beyinde midir? Bazı bağlantılarla beyinle ilgisi kurulabilir fakat duygu ve ilgilerin doğuş yeri kalptir. Batı tandanslı bilime göre psikolojinin kalp ile ilgisi yoktur. Buna karşın Batı edebiyatı doğru olanı bulmuştur. Doğu medeniyetinden etkilenerek şiirlerinde kalp vurgusu yer alır. Dünyanın her yerinde sevgi kalp simgesiyle ifade edilir.

Ruh, beden denilen Burak atına binmek için yaratıldı. Ete kemiğe bürünüp insan diye göründü. Akıl ve kalp ruhu kanatlandırmak için vardı. Fakat nefs denilen dürtü kaynağının silahlara sahipti. Ruhun özgürlüğüne pranga vurmak için karşısına dikildi. Yasak meyve vakası Adem'den beri bu çatışmayı temsil eden ilk örnek.

Yeni bir aile modeli gelişiyor. Her aile üyesi dokunulmaz ve özel bir alana sahip. Aile üyeleri arasında sorun yaşayan biri bir başka kıtadan insanla sanal ortamda dertleşirken yan odadaki aile bireyinin bundan haberi yok. Haberi olsa bile ilgisiz ve bu sebeple aile üyeleri birbirine yabancı. Geçmişte bu ilgisizlik televizyona bağlanırdı. Sınır konulmaya çalışılırdı. Fakat bugün artık bu tabloyu arıyoruz. En azından aile etkileşimi sağlamak için birlikte TV izleyelim demeye başladık.

'İçimizde hayatımızı yönlendiren bir şey var. Özgür bırakılmayı bekleyen içimizdeki bu şeyin ne olduğunu bilmiyoruz. Anlamadığımız bu gibi şeylerin aslında bir anlamının olduğu kesin.' Psikoloji alanının öncüsü Jung, bu itirafında tam isabetle 'anlamadığımız' ifadesini kullanıyor. Bu itirafı dile getiriyor ama anlaşılmayan boşluğu doldurmaya çalışıyor. Bazen körlerin fil tarif ettiği duruma düşüyor. Yine de öteki bilim insanlarına göre bu içten yorum değerli buluyorum.

Beş duyu, can evimizin dış dünyaya açılmış pencerelerdir. Duyu organları hep güzeli ister. Göz, gölde süzülen ördeğin renklerine takılır. Kulak, bir kanarya sesi ile neşeye aracılık eder. Burun, bir karanfil kokusu ile benlikte güzel yansımalara yol açar. Damak reseptörleri, incirin çiğnendikçe artan tadıyla coşar. Sıcak bir günde daldığınız suda teninizde tatlı dokunuşlar hissedersiniz. Beden algımız beş duyu ile sınırlı değil

Madde kullanımı giderek yaygınlaşırken üzerinde durulması gereken noktalar çeşitleniyor. Artık bir proje olduğu anlaşılan sentetik uyuşturucuların hiçbir sosyal katman ayrımı olmaksızın bütün kesimleri etkilediği görülmektedir. Evinden dışarıya çıkan her çocuk risk altında. Duyduğum son kurban İstanbul'un sosyoekonomik yapısı yüksek semtlerinden birinde metamfetamine başlatılan on yaşında bir çocuk. Bu çocuğa niçin tuzak kurulduğu bilinmiyor. Genellikle esrarla başlatılan kurbanların aksine acımadan ağır madde verilmiş. Sinir sistemi üzerinde aşırı uyarıcı etkisiyle günlerce canlılık veren bir madde. Tabii bu arada başta beyin olmak üzere vücudu hızla deforme ettiği biliniyor. Uykusuz geçen günler sonucunda beyin kanamasına yolaçtığı vakalar var.

Yaşları 15 ila 35 arasında. Madde kullanımında en sık yaşlar. Kimi aile baskısından, kimi kız arkadaşı terk ettiği için madde kullanmaya başlamış. Maddi imkansızlığa isyan edip borçlanarak lüks yaşamak isteyenler var. Borçlarını ödeme sıkıntısıyla madde kullanmaya başlayanlar var. Birçoğu arkadaş kurbanı. Madde markette satılmadığı için mutlaka bir aracısı var. Aracı olanların çoğu bir arkadaş elbette.

Bağımlının mutlu olmak ya da haz almak için madde kullandığını biliyoruz. Halbuki bağımlının dünyasında hazdan başka öncelikler var.

Son üç kuşak arasındaki gözlenen değişimin boyutları şaşırtıcı düzeyde. Çocukluğu elektriksiz evlerde geçen dedelerin torunları için Wi-Fi, oksijen kadar gerekli.

Birbirine benzemek için kıyasıya yarışılan bir dünyadayız. Toplumu var eden değerler azalmaya başlayınca yığın denilen insan kalabalığı ortay çıktı. Bu tür değerlendirmeler geçen yüzyıl tartışıldı. Dün endişe taşıdığımız sorunları unutturan daha büyük sorunlar var önümüzde.

Narsisizm, kendi gerçekliğinden kaçışın büyüsel bir karşılığı. Kişinin kendi ekseninde döndüğü bir dünya. Yaşanılan iç çatışmalardan ortaya çıkan sahte bir çözüm. Kolay ve ulaşılabilir olmasını sağlayan bir yaygın kültür. Narsisizm artık öğrenilebilir bir kaçış alanı. Benliğin açıklarını dijital yamalarla kapatmak mümkün.

Batı'nın büyük kentlerinde anne babalara bir tavsiye var. Gençlerin icat ettiği bir tavsiye. "İnternette bizim sayfalarımıza hemen girmeyin, önce başkalarının sayfalarında gezinin." Amaçları bu yolla tepkileri azaltmak. Sayfaları dolduran abartılı pozlar için iyi bir dayanak. Bu tavsiyeye uyulmasa bile gerilimi göze alıyorlar. Çünkü onlar için ilgi çekmek, kurdukları dünyanın vazgeçilmez bir değeri.

İnsan ve teknoloji arasındaki ilişki ileri boyutlara ulaştı. Hayatın her alanında led ekranın yansımaları var. Bu kadar yakınlaşma sonucu tuhaf durumlar ortaya çıktı. Örneğin 300 bin civarında Japon genci, bilgisayar oyunları nedeniyle yıllardır evlerine kapanmış durumdalar. Saç kestirmek gibi ihtiyaçlar dışında evden çıkmıyorlar.

Bilindiği gibi geniş aile, geleneksel aile modelidir. Geniş ailede anne baba, evli ve bekar evlatlar, torunlar ve birkaç akraba üyesi yer alabilmektedir. Çekirdek aile ise anne baba ve çocuklardan oluşmaktadır. İstatistiklere göre geniş aileden çekirdek aileye geçtikten sonra boşanmalar ve aile geçimsizliği artmıştır. Ancak çözüm olarak yeniden geniş aile modeline geçme imkanı yok. Sözleşme de geniş aile vurgusunun aile sorunları üzerinde düşünürken bir farkındalık oluşturacağını düşünüyorum.

Değişen toplumda en çok etkilenen yapı aile. Batı kültüründe bunun pek önemi yok. Yalınkat bir başarı ve mutluluk rüyası var. Bireyle başlayıp bireyle biten bir dünya. Artık Batı bütün dünyadır. Geçen yüzyılın Batılılaşma tartışması yerini çoktan küreselleşmeye bıraktı. Küresel algıda, aile yerini kaybetmek üzere. Değişim paranoyası ile hızlanan değişimde, aile bağlayıcı rolünü kaybetti.

Modern zamanlarda ailenin geçirdiği değişimin yeterince farkında mıyız? İnsanın önünde durduğu fon ailedir. Mesela bizim ruh sağlığı alanında bir kişinin aile analizini yapmadan, kişi hakkında kanaate sahip olmak zordur. Aile yapılarını tanımadan ne bireyi ne de medeniyeti anlama imkanı vardır.

İnsanı gölge gibi takip eden şeytanı tanımadan, insan psikolojisini anlamak ne kadar mümkün? Büyük düşünür Schoun şöyle diyor. 'Psişik alan yani iç dünyanız şeytanın özel etki alanıdır.'

Kimdir bu varlık? Beyin nöronları arasına yerleşmiş bir tümör mü? Ya da seratonin salgısına engel olup, kişiyi keyifsiz kılan bir enerji dalgası mı? Kalbe hücum eden ya da damarlarda dolaşan bir 'yuvarlar' madde mi?

Dürtülerle haz doyumlarının arası oruçla açılır. Egonun sınır tanımaz coşkusu susturulur. Nefs sükunete uğrarken kalp hareketlenmeye başlar. Manevi ve ruh dünyamızın merkezi olan kalbimiz nefsin sükunetinden gıdalanır.